Door: Hendrina de Graaf

Betalen is van alle tijden. Het begint allemaal met ruilhandel: brood voor eieren bijvoorbeeld. Later rekenen we af met bankbiljetten en munten. Sinds 2009 is er een nieuw betaalmiddel bij gekomen: de bitcoin. Een digitale munt die – ondanks sterke schommelingen – in waarde stijgt en in El Salvador inmiddels betaalmiddel geworden is. Maar hoe verhoud je je als christen tot deze digitale munt?

Een aantal jaar geleden stonden de kranten er vol mee: succesverhalen van jonge mensen die wat geld stopten in bitcoins. In de eerste jaren is een bitcoin nog bijna niets waard. Voor 30 cent koop je bijvoorbeeld één digitale munt. Steeds meer geïnteresseerden kopen bitcoins. De munt is inmiddels rond de 26.000 euro waard. Zo worden vroege investeerders slapend rijk.
Naast de bitcoin komen er steeds meer digitale munten op de markt die gebruik maken van dezelfde techniek (Blockchain). Ze worden ook wel ‘altcoins’ genoemd. Een paar voorbeelden zijn Ethereum, Chainlink en Cardano. In het begin kosten ze bijna niets, maar bij genoeg investeerders stijgen de altcoins in waarde.

Deze digitale munten kun je verhandelen op digitale platforms. Iedere koper is in zekere zin aandeelhouder en daardoor is niemand ‘de baas’. De Nederlandse Bank houdt toezicht zodat de digitale munt niet bruikbaar is voor criminele witwaspraktijken.
Een grote groep mensen houdt de administratie van de transacties bij. Om hiërarchie te vermijden, hebben ze allemaal gelijke invloed. Zij worden ook wel ‘miners’ genoemd. Omdat het veel stroom kost om dit bij te houden, wordt deze groep mensen gecompenseerd met nieuwe coins. Naar schatting kunnen er tot 2140 nog nieuwe bitcoins bijkomen, daarna is het plafond bereikt. Alle digitale munten bij elkaar worden ‘cryptomunten’ genoemd.
Ruim tien jaar later heeft iedereen weleens van bitcoin gehoord. Ook christenen stoppen spaargeld in bitcoins of handelen actief met altcoins. Handelen wordt gedaan door munten te kopen als de waarde daalt. Wanneer de waarde stijgt, verkoop je de altcoins en zo steek je een leuke winst in je zak. Toch slaat de twijfel soms toe.

Als ik mensen hoor die geld in bitcoin hebben gestoken, lijkt dat bijna op
een gokverslaving. Ze zijn er soms de hele dag mee bezig.

Verslaving
Is het hebzucht? Ben ik gierig? Lijkt dit op gokken? Vragen waar christenen mee worstelen. Peter Stijnen (71) uit Capelle aan den IJssel investeert vanaf 2012 in bitcoins. Met enige regelmaat neemt hij winst op. “Ik vind het leuk om in bitcoins te handelen. Is het hebzucht? Misschien wel. Mensen nemen graag risico. Toch vind ik het wat anders dan naar het casino gaan. Dat gaat alleen om hebzucht en adrenaline. Voor mij is dit meer een belegging.”
Data-analist Johan van den Brink (38) uit Veenendaal investeert bewust niet in cryptomunten. Hij is bang dat de hebzucht dan toe zal slaan. “Het is net gokken. Je hebt geen idee of de waarde stijgt. Dat hangt af van de hoeveelheid gebruikers die toeneemt. Wat dat betreft, werkt het net als het piramidespel. Toch maakt het in mijn ogen wel uit of je investeert in verschillende bezittingen, zoals vastgoed, aandelen, obligaties en wat in crypto. Je neemt dan een veel kleiner risico dan dat je al je spaargeld in crypto steekt.”
Ook developer Gerard Troost (42) uit Middelburg kiest ervoor om geen geld te stoppen in cryptomunten. “Als ik erin zou stappen, zou ik er helemaal in opgaan. Als ik mensen hoor die geld in bitcoin hebben gestoken, lijkt dat bijna op een gokverslaving. Ze zijn er soms de hele dag mee bezig. Of dat hebzucht of gedrevenheid is, laat ik in het midden. Tegelijk herken ik het: ik zou er ook fanatiek mee bezig zijn. Ik ben niet tegen gedrevenheid. Maar als ik om me heen een willekeurige aannemer of boer druk aan het werk zie, krijg ik daar toch een positiever gevoel bij.”
Arnold Hubach (23) uit IJsselmuiden is journalist en schrijft veel over bitcoin. Daarnaast gebruikt hij de munt als spaarmiddel. “Er komen maximaal 21 miljoen bitcoins in omloop. Op de euro zit geen limiet. De digitale schaarste is voor mij de reden om te sparen in bitcoin. Ik ben niet actief bezig met handelen in altcoins, dat is puur speculatie en daarmee gokken. Je kijkt de hele dag naar de koersen en dat wakkert je hebzucht aan. Voor mij is bitcoin meer iets voor de lange termijn. Ik probeer van zo min mogelijk rond te komen en spaar het overige geld in bitcoin. Doe ik dat op mijn bankrekening, dan verlies ik voortdurend geld door inflatie en de dalende rente. Bij crypto stijgt de waarde juist en dat vind ik een verantwoorde manier om met geld om te gaan.”

Handel
Investeer ik voor langere tijd in bitcoin of handel ik in altcoins? Ook daarin maken christenen verschillende keuzes. Ondernemer Gert-Wim Dubbeldam (46) uit Lisse belegt in bitcoins en handelt kleinschalig in altcoins. “Ik vind het leuk om te handelen. Als je het slim speelt en de koersen goed in de gaten houdt, kan dat een leuk zakcentje opleveren. Toch twijfel ik of ik er goed aan doe. De grote vraag is: ‘Wat doet het met je hebzucht?’ In mijn omgeving zie ik dat het handelen in coins onder reformatorische jongeren breed geaccepteerd is. Daar speelt die vraag helemaal niet.”
Software-ontwikkelaar Corné van der Linden (29) uit Apeldoorn investeert ook in bitcoin en handelt eens in de twee weken wat met altcoins. De winst die hij daarmee opstrijkt, belegt hij in de bitcoin. “Toen ik in 2017 in de cryptohandel stapte, was ik erg actief. Het beheerste me helemaal. Inmiddels vind ik dat je dan te veel met het aardse bezig bent. Ik ben er nu veel minder mee bezig en gebruik het als belegging.”
Accountmanager Frank van Es (28) uit Didam raakte in 2017 betrokken bij cryptomunten. Na een tijd waarin hij minder actief was, deed hij in januari dit jaar een nieuwe poging. Zijn inleg bestaat uit 65% bitcoins en 35% altcoins. Met de laatste handelt hij. “Altcoins gebruik ik om snelle winst te pakken. Bitcoin is meer een lange termijn investering. Achter altcoins zitten bedrijven die de techniek van cryptomunten willen verbeteren. Voor ik handel met nieuwe altcoins, verdiep ik me in de plannen van het bedrijf. Ik moet er wel achter kunnen staan. Ik vind het niet vergelijkbaar met gokken. Altcoins vind ik net zoiets als aandelen, je handelt in iets concreets: het steunen van bedrijven die dit systeem sterker willen maken. ”

Klimaat
Een andere vraag waar christenen tegenaan lopen, is de hoeveelheid energie die bitcoin verbruikt. Hoe verhoudt zich dat tot goed rentmeesterschap? Op dit moment verbruikt bitcoin per jaar zo’n 138.85 terawattuur aan stroom. Dat komt omdat computers zware berekeningen moeten maken bij transacties. Ter vergelijking: Nederland verbruikt jaarlijks 108.8 terawattuur aan elektriciteit. Naar schatting zijn er 130 miljoen bitcoingebruikers, tegen 17 miljoen Nederlandse inwoners. Verhoudingsgewijs vraagt een bitcoingebruiker dus minder stroom dan een gemiddelde Nederlandse inwoner. Toch is het de vraag of je niet beter in iets anders kunt investeren.
Arnold Hubach: “De energie die bitcoin gebruikt is de goedkoopste energie. De praktijk is dat bitcoin vooral overtollige energie gebruikt. Denk bijvoorbeeld aan de waterkrachtcentrales in China. In het regenseizoen is er veel groene energie over die de steden niet gebruiken. Het is lastig om de overbodige energie te vervoeren en daarom blijft er energie ‘over’. Bitcoin profiteert daarvan. In de praktijk houdt het in dat bitcoin voor het grootste deel groene energie benut. Omdat bitcoin een grote partij is, is het tegelijk een aanjager van nieuwe duurzame opwekking.”
Uit onderzoek blijkt dat 80% van de energie die bitcoin gebruikt, in China wordt opgewekt. Daarvan is het overgrote deel groen (60%), terwijl de andere 40% wordt opgewekt uit steenkool. Door deze activiteiten, worden alle klimaatinspanningen die China al geleverd heeft, teniet gedaan.
Johan van den Brink: “Het kan wel zo zijn dat het overgrote deel groene energie is, maar dat is geen 100%. Daarnaast is de verwachting dat er de komende jaren steeds meer transacties plaats zullen vinden, waardoor het stroomverbruik toeneemt. Verder kost bitcoin negen keer zoveel energie dan het huidige banksysteem. En dan te bedenken dat de laatste veel meer functionaliteiten bevat.”

Dienstbaar aan de samenleving
Econoom-ethicus professor Johan Graafland (61) uit Tilburg is gespecialiseerd op het gebied van economie en filosofie van de markt (waaronder ethiek). Door de lage rente op spaargeld kiest hij ervoor om meer te beleggen. Toch doet hij niet aan cryptomunten. “Er zitten voordelen aan bitcoin. Het is een betrouwbare munt en hij is breed toegankelijk. Zelf beleg ik al jaren in aandelen. Ik vind dat verantwoord, omdat je investeert in een bedrijf en daarmee iets toevoegt aan de samenleving.
Bij bitcoin is dat anders. Calvijn vindt het belangrijk om bij je beroepskeuze na te denken hoe je dienstbaar kunt zijn in de samenleving. Dat principe geldt niet alleen voor arbeid, maar ook voor kapitaal. In mijn ogen zijn er dan betere keuzes dan bitcoin. Denk bijvoorbeeld aan het investeren in duurzaamheidsfondsen of in een microkrediet. Je leent dan een klein bedrag aan startende ondernemers in ontwikkelingslanden, waardoor zij kunnen investeren in bijvoorbeeld een winkelinventaris. Vanuit christelijk perspectief moeten we meer nadenken in hoeverre een belegging bijdraagt aan de samenleving.
Het handelen in altcoins is in mijn ogen vooral speculatief. Ik zet dan echt vraagtekens bij je moraliteit. Als er alleen rendementsoverwegingen spelen met een negatief effect voor het klimaat, vraag ik me af of je weet waar je mee bezig bent. Je wint iets, ten koste van de samenleving. Mijn advies zou zijn: Heb je veel spaargeld, beleg dan in bedrijven die meer bijdragen aan het algehele welzijn. Daar heeft iedereen wat aan. ”

Toekomst
De cryptowereld is nog volop in ontwikkeling. Zo wordt er op dit moment door verschillende landen onderzoek gedaan naar de mogelijkheden van een eigen digitale munt, ook wel CBDCs genoemd. Het grootste verschil is dat de overheid een veel sterkere rol krijgt in de uitgifte van het geld dan ze tot nu toe heeft. China is al in een vergevorderd stadium met de ontwikkeling van een eigen CBDC. In Europa wordt medio dit jaar getest met de digitale euro. Een digitale munt in combinatie met de sporen die we online nalaten, kan voor inwoners van een totalitaire staat een nachtmerrie zijn. Toch zijn er ook positieve kanten aan, zoals de versnelling van internationaal betalingsverkeer of de invoering van het basisloon. Wat dat betreft, is het laatste woord hierover nog niet gezegd.